2. Tác Chiến
Waging War

Tôn tử viết: phàm dụng binh chi pháp, trì xa thiên tứ, cách xa thiên thừa, đới giáp thập vạn; thiên quỹ lương,
Tôn tử nói: Nguyên tắc chung khi dụng binh tác chiến là khi phải huy động chiến xa nghìn chiếc, xe tải nặng nghìn chiếc, quân đội mười vạn, vận lương đi xa nghìn dặm,
Sunzi said: In the operations of war, where there are in the field a thousand swift chariots, as many heavy chariots, and a hundred thousand mail-clad soldiers, with provisions enough to carry them a thousand li,

tắc nội ngoại chi phí tân khách chi dụng, giao tất chi tài, xa giáp chi phụng, nhật phí thiên kim, nhiên hậu thập vạn chi cử hỹ.
chi phí ở tiền phương và hậu phương, chi phí đãi khách khứa sứ thần, bảo dưỡng và bổ sung tiêu phí nghìn vàng thì mới có thể cho mười vạn quân xuất chinh được.
the expenditure at home and at the front, including entertainment of guests, small items such as glue and paint, and sums spent on chariots and armor, will reach the total of a thousand ounces of silver per day. Such is the cost of raising an army of 100,000 men.

Kỳ dụng chiến dã, thắng cửu tắc độn binh toả nhuệ,
Dùng một đạo quân khổng lồ như thế để tác chiến thì đòi hỏi phải thắng nhanh. Nếu kéo dài thời gian, quân đội sẽ mệt mỏi, nhuệ khí sẽ suy giảm;
When you engage in actual fighting, if victory is long in coming, then men’s weapons will grow dull and their ardor will be damped.

công thành tắc lực khuất, cửu bạo tắc quốc dụng bất túc.
tấn công thành trì sẽ hao hết sức chiến đấu, quân đội tác chiến ở ngoài lâu có thể làm nền tài chính của quốc gia gặp khó khăn.
If you lay siege to a town, you will exhaust your strength. Again, if the campaign is protracted, the resources of the State will not be equal to the strain.

Phu độn binh, toả nhuệ, khuất lực, đàn hoá, tắc chư hầu thừa kỳ tệ nhi khởi, tuy hữu trí giả, bất năng thiện kỳ hậu hỹ!
Nếu quân đội mỏi mệt, nhuệ khí suy giảm thì lúc đó cho dù là người tài giỏi sáng suốt đến đâu cũng không thể cứu vãn tình thế được.
Now, when your weapons are dulled, your ardor damped, your strength exhausted and your treasure spent, other chieftains will spring up to take advantage of your extremity. Then no man, however wise, will be able to avert the consequences that must ensue.

Cố binh văn chuyết tốc, vị đổ xảo chi cửu dã;
Cho nên dùng binh đánh giặc, chỉ nghe nói trong tốc thắng có những thiếu sót vụng về
Thus, though we have heard of stupid haste in war, cleverness has never been seen associated with long delays.

phu binh cửu nhi quốc lợi giả, vị chi hữu dã.
chứ không bao giờ có việc kéo dài mà lợi cho quốc gia cả.
There is no instance of a country having benefited from prolonged warfare.

Cố bất tận tri dụng binh chi hại giả, tắc bất năng tận tri dụng binh chi lợi dã.
Cho nên người không hiểu biết chỗ hại khi dụng binh thì không thể hiểu được chỗ lợi trong dụng binh.
It is only one who is thoroughly acquainted with the evils of war that can thoroughly understand the profitable way of carrying it on.

Thiện dụng binh giả, dịch bất tái tịch, lương bất tam tải,
Người giỏi dụng binh, lính mãn ngũ không gọi lại, lương thực không vận tải quá 3 lần,
The skillful soldier does not raise a second levy, neither are his supply-wagons loaded more than twice.

thủ dụng vu quốc, nhân lương vu địch, cố quân thực khả túc dã.
quân nhu lấy tại nước mình, lương thực giải quyết tại nước địch. Được vậy thì lương thảo cấp dưỡng cho quân đội sẽ được thoả mãn.
Bring war material with you from home, but forage on the enemy. Thus the army will have food enough for its needs.

Quốc chi bần vu giả viễn thâu,
Sở dĩ quốc gia phải nghèo vì dụng binh là do vận tải lương thực đi quá xa.
Poverty of the State exchequer causes an army to be maintained by contributions from a distance.

viễn thâu tắc bách tính bần,
Vận tải lượng thực xa, bá tánh sẽ nghèo.
Contributing to maintain an army at a distance causes the people to be impoverished.

cận vu giả quý mại,
Chung quanh nơi quân đội tập kết, vật giá sẽ cao vọt bất thường.
On the other hand, the proximity of an army causes prices to go up;

quý mại tắc bách tính tài kiệt,
Vật giá cao vọt sẽ làm cho tiền tài của bách tính khô kiệt.
and high prices cause the people’s substance to be drained away.

tài kiệt tắc cấp vu khâu dịch,
Tiền tài khô kiệt tất phải gấp rút thu thêm thuế.
When their substance is drained away, the peasantry will be afflicted by heavy exactions.

lực khuất tài đàn, trung nguyên nội vu gia,
Sức mạnh tiêu hao hết, tiền tài khô kiệt, trong nước khắp đồng quê nhà nhà đều trống rỗng.
With this loss of substance and exhaustion of strength, the homes of the people will be stripped bare,

bách tính chi phí, thập khứ kỳ thất, công gia chi phí, phá xa bãi mã, giáp trụ thi nỗ, kích thuẫn tế lỗ, khâu ngưu đại xa, thập khứ kỳ lục.
Bách tính thì tiền tài 10 phần hao 7, quốc gia thì xe hỏng ngựa mỏi 10 phần hết 6.
and 3/10ths of their income will be dissipated; while government expenses for broken chariots, worn-out horses, breast-plates and helmets, bows and arrows, spears and shields, protective mantles, draught-oxen and heavy wagons, will amount to 4/10ths of its total revenue.

Cố trí tướng vụ thực ư địch,
Cho nên tướng soái giỏi lấy lương thực ở nước địch.
Hence a wise general makes a point of foraging on the enemy.

thực địch nhất chung, đương ngô nhị thập chung, 𦮼?? cán nhất thạch, đương ngã nhị thập thạch.
Ăn 1 chung gạo ở nước địch bằng 20 chung gạo ở nước nhà. Dùng 1 thạch cỏ ở nước địch bằng 20 thạch cỏ ở nước nhà.
One cartload of the enemy’s provisions is equivalent to 20 of one’s own, and likewise a single picul of his provender is equivalent to 20 from one’s own store.

Cố sát địch giả nộ dã,
Muốn quân hăng hái giết địch phải làm quân biết hận địch.
Now in order to kill the enemy, our men must be roused to anger;

thủ địch chi lợi giả hoá dã.
Cướp của địch mà thưởng cho quân nhà.
that there may be advantage from defeating the enemy, they must have their rewards.

Cố xa chiến, đắc xa thập thừa thượng, thưởng kỳ tiên đắc giả,
Đánh bằng xe, cướp được hơn 10 cái thì thưởng cho người đầu tiên cướp được.
Therefore in chariot fighting, when 10 or more chariots have been taken, those should be rewarded who took the 1st.

nhi canh kỳ tinh kỳ, xa tạp nhi thừa chi,
Bỏ cờ xe địch, cắm cờ quân nhà mà dùng chung với xe nhà.
Our own flags should be substituted for those of the enemy, and the chariots mingled and used in conjunction with ours.

tốt thiện nhi dưỡng chi, thị vị thắng địch nhi ích cường.
Đãi tù binh tử tế thì thắng địch mà làm quân nhà thêm mạnh.
The captured soldiers should be kindly treated and kept. This is called, using the conquered foe to augment one’s own strength.

Cố binh quý thắng, bất quý cửu;
Thế nên dụng binh cốt thắng, không cốt kéo dài.
In war, then, let your great object be victory, not lengthy campaigns.

cố tri binh chi tướng, dân chi ty mệnh, quốc gia an nguy chi chủ dã.
Tướng soái giỏi dụng binh là thần hộ mệnh của dân, là người giữ sự an nguy cho quốc gia.
Thus it may be known that the leader of armies is the arbiter of the people’s fate, the man on whom it depends whether the nation shall be in peace or in peril.