8. Cửu Biến
Variation in Tactics

Tôn tử viết: phàm dụng binh chi pháp, tướng thâu mệnh ư quân, hợp quân tụ chúng;
Tôn Tử viết: Phàm dụng binh chi pháp, chủ tướng nhận lệnh của vua, tập hợp quân đội, quân nhu
Sunzi said: In war, the general receives his commands from the sovereign, collects his army and concentrates his forces.

địa xá,
khi xuất chinh ở đất xấu thì không dựng trại,
When in difficult country, do not encamp.

địa hợp giao,
ở đất có đường lớn thông suốt phải kết giao với nước láng giềng,
In country where high roads intersect, join hands with your allies.

tuyệt địa lưu,
ở tuyệt địa không được nấn ná,
Do not linger in dangerously isolated positions.

vy địa tắc mưu,
ở đất bị vây thì phải tính kế,
In hemmed-in situations, you must resort to stratagem.

tử địa tắc chiến,
ở tử địa phải liều chết quyết chiến.
In desperate position, you must fight.

đồ hữu sở bất do,
There are roads which must not be followed,
Có những đường không nên đi,

quân hữu sở bất kích,
có những loại địch không nên đánh,
armies which must be not attacked,

thành hữu sở bất công,
có những thành không nên công,
towns which must be not besieged,

địa hữu sở bất tranh,
có những vùng không nên giành,
positions which must not be contested,

quân mệnh hữu sở bất thâu.
có những lệnh vua không nên nghe.
commands of the sovereign which must not be obeyed.

Cố tướng thông vu cửu biến chi lợi giả, tri dụng binh hỹ.
Tướng lĩnh tinh thông những ứng biến trên mới là người biết cách dùng binh.
The general who thoroughly understands the advantages that accompany variation of tactics knows how to handle his troops.

Tướng bất thông vu cửu biến chi lợi giả, tuy tri địa hình, bất năng đắc địa chi lợi hỹ.
Không tinh thông những ứng biến ấy, dù có nắm được địa hình cũng không thể giành được địa lợi.
The general who does not understand these, may be well acquainted with the configuration of the country, yet he will not be able to turn his knowledge to practical account.

Trị binh bất tri cửu biến chi thuật, tuy tri địa lợi, bất năng đắc nhân chi dụng hỹ.
Chỉ huy quân đội mà không biết dùng những ứng biến ấy thì dù biết năm điều lợi cũng không thể phát huy được toàn bộ tác dụng của quân đội.
So, the student of war who is unversed in the art of war of varying his plans, even though he be acquainted with the 5 Advantages, will fail to make the best use of his men.

Thị cố trí giả chi lự, tất tạp vu lợi hại,
Tướng lĩnh thông minh suy tính tất phải cân nhắc hai phương diện lợi hại.
Hence in the wise leader’s plans, considerations of advantage and of disadvantage will be blended together.

tạp vu lợi nhi vụ khả tín dã,
Gặp tình hình thuận lợi, phải tìm cho được điều lợi mới thành được đại sự.
If our expectation of advantage be tempered in this way, we may succeed in accomplishing the essential part of our schemes.

tạp vu hại nhi hoạn khả giải dã.
Khi gặp tình hình bất lợi, phải cố thấy rõ những yếu tố bất lợi mới kịp thời giải trừ được tai biến.
If, on the other hand, in the midst of difficulties we are always ready to seize an advantage, we may extricate ourselves from misfortune.

Thị cố khuất chư hầu giả hại,
Muốn khuất phục chư hầu, phải đánh vào chỗ nguy hại của họ;
Reduce the hostile chiefs by inflicting damage on them;

dịch chư hầu giả nghiệp,
muốn điều khiển chư hầu, phải buộc họ làm những việc họ không thể không làm;
and make trouble for them, and keep them constantly engaged;

xu chư hầu giả lợi.
muốn ép họ vào thế bị động, phải dùng lợi mà dẫn dụ họ.
hold out specious allurements, and make them rush to any given point.

Cố dụng binh chi pháp,
Nguyên tắc dùng binh là:
The art of war teaches us

thị kỳ bất lai,
không chờ địch đến đánh ta,
to rely not on the likelihood of the enemy’s not coming,

thị ngô hữu đãi chi;
mà phải tập trung vào việc sắp sẵn kế sách đối phó;
but on our own readiness to receive him;

thị kỳ bất công,
không đợi địch tấn công ta,
not on the chance of his not attacking,

thị ngô hữu sở bất khả công dã.
mà phải trông vào thành lũy của ta vững chắc, địch không thể hạ được.
but rather on the fact that we have made our position unassailable.

Cố tướng hữu ngũ nguy:
Làm tướng có 5 điểm nguy hiểm:
There are 5 dangerous faults which may affect a general:

tất tử khả sát,
liều chết khinh suất có thể bị giết,
Recklessness, which leads to destruction;

tất sinh khả lỗ,
tham sống sợ chết có thể bị bắt,
cowardice, which leads to capture;

忿phẫn tốc khả vũ,
nóng giận hồ đồ có thể mắc mưu,
a hasty temper, which can be provoked by insults;

liêm khiết khả nhục,
liêm khiết tự trọng không chịu được nhục nhã,
a delicacy of honor which is sensitive to shame;

ái dân khả phiền;
thương dân có thể lo buồn bất an.
over-solicitude for his men, which exposes him to worry and trouble.

phàm thử ngũ nguy, tướng chi quá dã, dụng binh chi tai dã.
Phạm 5 sai lầm đó thì tai họa khó lường cho việc dùng binh.
These are the 5 besetting sins of a general, ruinous to the conduct of war.

Phúc quân sát tướng, tất ngũ nguy, bất khả bất sát dã.
Quân bị diệt, tướng bị giết đều do 5 điểm nguy hiểm ấy mà ra, không thể không suy xét kỹ.
When an army is overthrown and its leader slain, the cause will surely be found among these 5 dangerous faults. Let them be a subject of meditation.